Salvēte! Quo vadis? Navigāre necesse est. Cantatis bene. Errāre humanum est. Dum spiro, spero. Dívĭde et ímpĕra! (Ludvig XI, 1400-tal) Qui dormit, non peccat.
Författare: Håkan Plith
1.2 Per cápsŭlam
Här följer nu några latinska uttryck som du inte sällan möter i svenskan samt några enkla satser (adjektiv och genitiver står oftast efter sitt huvudord):
Ad notam. Currícŭlum vitae. Oláus Petri. Advocātus diábŏli. Post scriptum (P.S.). Imperium Romānum. Térmĭnus téchnĭcus. Persōna grata. Aqua vitae. Fractūra clavícŭlae. Crocus vernus. Licentia poétĭca. Nova Scotia. Alea iacta est. Fortūna semper rotam suam versat. Fama volat. Pecúnia avaritiam non sanat. Livia puella Romāna est. Marcus puer Romānus est. Per ianuam intro. Peristylium magnífĭcum est. Áccĭpe ánŭlum.
1.3 Non scholae sed vitae
Anno Dómĭni. Ignōto deo (Apg.17:23). Perícŭlum in morā. Per ianuam in vestíbŭlum intro. Aqua in implūvium cadit. In absurdum. In natūra (i form av naturaförmån). Pro forma (för formens skull). Pro memoria. In summa (sammanlagt). Sine cura.
1.4 Non amo te
Nón amo té, Sabidí, nec póssum dícere quáre.
Hóc tantúm possúm //dícere: nón amo té. Bok I: epigram 32
1.5 Hodie mihi, cras tibi
Marcus me videt. Camilla mihi librum donat. Mihi valde placet vos vidēre. Nobis etiam valde placet te vidēre. Tibi gratiam magnam ágĭmus. Impĕra tu, ego pareo. Vos domum cúrrĭte, ego maneo.
1.6 Summa summārum
Epístŭlae longae sunt. Gratias magnas ago. Formīcas rufas vidēmus. Verba volant, scripta manent. Vestígia terrent. Per áspĕra ad astra. Margarītas ante porcos non iactātis. Scintillae parvae praebent incendia magna. Habent servi servos suos. Quiēta non moveo.
1.7 Gratiis
De mórtuis nil nisi bene. Suspirium puellārum Célădus (graffiti). Restitūtus multas decĭpit saepe puellas (graffiti). Cito arescit lacrĭma, praesertim in aliēnis malis. Ex libris Olai Magni (ur boksamlingen…) Marcus cum puĕris aliis ludit.
1.8 Romerska provinser
Marcus et Sextus et Livia ad scholam própĕrant. Per portam intrant. Magister in schola docet. Magister nunc discípŭlis tábŭlam geográphĭcam monstrat. In tábŭla Romam et provincias Romānas vident. Pópŭlus Romānus multas provincias habet. Inter notas provincias Romānas sunt Britannia, Gallia, Hispania, Graecia, Macedonia. Lingua pópŭli Románi est lingua Latīna. Britannia est provincia parva. Hispania et Gallia sunt provinciae magnae. Graecia non est ínsŭla. Italia est paenínsŭla. Italia figūram cálĭgae habet. Estne Hispania paenínsŭla? Est.
1.9 En skolepisod
In schola púĕri et puellae etiam scríbĕre discunt. In tábŭlis suis sententias scribunt, quas magister e libro récĭtat. Ita scríbĕre discunt. Magister toga vestītus est. Verbis benignis púĕros et puellas laudat, cum recte scribunt. Magister discípŭlis hodie dicit: ‘Date mihi tábŭlas vestras!’ Púĕri et puellae magistro tábŭlas dant. Magister tábŭlas sumit et líttĕras áspĭcit. Líttĕrae Liviae et Marci pulchrae sunt. Líttĕrae Sexti foedae sunt nec aeque magnae: aliae nimis parvae, aliae nimis magnae sunt. Magister discípŭlis tábŭlas reddit, primum Liviae et Marco, deinde Sexto. Dicit: ‘Pulchre scríbĭtis, Livia et Marce! At líttĕras tuas, Sexte, légĕre nullo modo possum! Non bene scribis!’
2.1.1 En berömd romares arbetsdag (del I)
Gaius Plinius Secundus, avuncŭlus meus, vir occupātus erat. Multa officia publĭca praestābat et multos libros doctos scribēbat. Nota est Plinii ’Naturālis Historia’, quae tam varia est ut ipsa natūra. Numquam fatigātus erat. Mane laborāre incipiēbat; ante lucem ibat ad Vespasiānum. Domum reversus studēbat. Post cibum minĭmum in locum aprīcum ibat. Libri legebantur, annotābat et excerpēbat. Post solem plerumque lavabātur. Deinde gustābat et dormiēbat minĭmum.
2.1.2 En berömd romares arbetsdag (del II)
Mox rursus studēbat, dum cena apparabātur. Inter cenam liber legebātur. Dum lavabātur, nihil studēre potĕrat, sed dum tergebātur, audiēbat alĭquid aut dictābat. Cum abībat, notarium secum habēbat, qui cuncta annotābat, quae avuncŭlus meus dictābat. Nam semper laborāre putābat necesse esse. (Efter Plinius, Epistulae III:5)
2.2 Si vis amāri, ama!
Tempŏra mutantur, nos et mutāmur in illis. Tertium non datur. Vivĭtur parvo bene (Horatius). Te admiror. Marcum admirāris. Marcus vos admirātur. Amīcos meos admirāmĭni.
2.3 Ur en senantik lärobok: En skoldag
Om metoderna för nybörjarundervisning under senantiken kan följande stycke ge en föreställning. Det är sammanställt ur en senantik läsebok med parallell grekisk och latinsk text för användning i både det ena och det andra språket.
Vigilāvi de somno. Deposŭi albam paenŭlam. Accēpi tunĭcam. Processi de cubicŭlo cum paedagōgo. Parentes salutāvi et basiāvi et sic descendi de domo. Abĭi in scholam, dixi: ’Ave magister!’ Magister resalutāvit: ’Avēte discipŭli!’ Ego dictātum excēpi, pertransĭi commentaria, interrogātus respondi, declināvi. Post haec magister nos dimīsit ad prandium. Dimissus vēni domum. Accēpi inter alia olīvas et caseum. Bibi aquam frigĭdam. Post prandium redĭi in scholam.
Bild
2.4 Om staden Troja och Aeneas
Homērus, poēta Graecus, de Troia oppĭdo et de bello Troiāno multum narrāvit. Inter Eurōpam et Asĭam Hellespontus est. Non procul ab ora maritĭma Troia sita est. Ibi Priămus regnāvit. Diu locus oppĭdi ignōtus erat, sed primus Henrīcus Schliemann nobis locum demonstrāvit. Schliemann enim in Asĭam properāvit et indāgāre coepit ruīnas Troiae oppĭdi. Multa et certa indicia ibi indāgāvit et pleríque viri docti non dubitavērunt veram Troiam indagātam esse. Schliemann thesaurum quoque Priami investigāvit.
Vergilius, poeta Romanus, de fuga Aenēae Troiāni scripsit. Fama erat Aenēan post Troiae excidium cum Iulo filio in Africam, deinde in Italiam navigavisse et in Latio Latīnos superavisse. Roma a Romulo condĭta esse dicitur.
2.5 Cave canem!
Variatio delectat. Repetitio est mater studiōrum. Consuetūdo est altĕra natūra. Ars est celāre artem. Tempus fugit. Iuris candidātus. Magnum opus. Universĭtas Regia Upsaliensis. Rector magnifĭcus. Professor emerĭtus. Professor emerĭta. Doctor honōris causa. Unus sed leo. Pia fraus. Eloquentia corpŏris.
2.6 Regnum animāle
Mare rubrum. Pactum turpe. Vetus Testamentum. Víŏlam tricŏlōrem quaero. Linnēa boreālis est pulchra. Hepátĭcam nóbĭlem et Taráxăcum vulgāre video. Homo sapiens. Púlĭcem irritantem non amo.
2.7 Nihil sub sole novum
Est vita misĕro longa, felīci brevis. Nulla regŭla sine exceptiōne. Mens sana in corpŏre sano. Nihil est ab omni parte beātum. Romāni sole oriente elephantos vidērunt. Elephanti Pyrrhi regis Romānos magnitudĭne terrēbant.
2.8 Vargen och lammet
Quondam lupus et agnus ad eundem rivum venērunt. Superĭus lupus stabat, agnus inferĭus. Lupus imprŏbus, causam iurgii quaerens, dixit: ‘Cur aquam turbulentam facis mihi bibenti?’ Agnus verbis lupi perterrĭtus respondit: ‘Quomŏdo possum, lupe, id facĕre? Aqua enim a te ad me fluit.’ Lupus veris verbis agni repulsus dixit: ‘At tu ante sex menses mihi male dixisti.’ Agnus timōre tremens respondit: ‘Sed tum nondum natus eram.’ Lupus irātus dixit: ‘Pater certe tuus mihi maledixit’. Et ita correptum agnum misĕrum lacerāvit.
2.9 Per capĭta
Florum colōres varii sunt. Oratiōnes Cicerōnis notae sunt. Custos morum. Silent leges inter arma. Index nomĭnum. Carmĭna Burāna. Balnea, vina, venus corrumpunt corpŏra nostra sed vitam faciunt balnea, vina, venus (graffiti i badhus).
2.10 Primus inter pares
Naturalia non sunt turpia. Vetĕres narrant. Omnia mea mecum porto (filosofen Bias). Bellum omnium contra omnes. Fortes fortūna adiŭvat. Amor vincit omnia (Vergilius). Non omnia possŭmus omnes. Stimulantia. Antecedentia. Omnĭbus. Littĕris et artĭbus. E plurĭbus unum. Sol omnĭbus nunc lucet.
2.11 Honoratiōres.
Humaniōra. Villa vestra pulchrior est quam mea. Ego senior sum quam tu. Iuniōres estis. Ego longissĭma sum.
3.1 Manu scriptum
Fructus magnus est. Sapōrem fructus amo. Senatui placet hoc facere. Fructum carpo. Fructus carpo. Manu propria. Fructus magni sunt. Horti fructĭbus abundant. Sapōres fructŭum varii sunt. Colōres multi fructĭbus sunt.
3.2 Minister in spe
Ante merídiem. Post merídiem. Res publĭca. Rebus. Index rerum. O, crux, ave, spes unĭca (på August Strindbergs kors). In fidem (till bekräftelse [av riktigheten]). Sub specie aeternitātis. Nulla dies sine linea (om flit). Carpe diem.
3.3.1 Bayeuxtapeten: Slaget vid Hastings 1066 (del I)
Kung Edward sänder sin svåger, jarl Harald, som sändebud till Normandie.
Ubi Harold dux Anglorum et sui milites equitant* ad Bosham/ Hic Harold mare navigavit*et velis vento plenis venit in terram Widonis comitis. Hic apprehendit Wido Haroldum et duxit eum ad Belrem et ibi eum tenuit. Ubi Harold et Wido parabolant/ Hic venit nuntius ad Wilgelmum ducem/ Ubi nuntii Willelmi ducis venerunt ad Widonem/ Hic Wido adduxit Haroldum ad Wilgelmum, Normannorum ducem. Hic dux Wilgelm cum Haroldo venit ad palatium suum.
Till bildsidan! (Länken öppnas i nytt fönster.)
Fortsätt läsa ”3.3.1 Bayeuxtapeten: Slaget vid Hastings 1066 (del I)”
3.3.2 Bayeuxtapeten: Slaget vid Hastings 1066 (del II)
Wilhelm tar med Harald på ett krigståg mot grannen greve Conan, kanske för att imponera. Harald återvänder till England. Edwards död. Haralds kröning.
Hic Willem dux et exercitus eius venerunt ad montem Michaelis/ et hic transierunt flumen Cosnonis/ Hic Harold dux trahebat eos de arena/ et venerunt ad Dol et Conan fuga vertit/ Hic milites Wilelmi ducis pugnant contra Dinantes et Cunan claves porrexit/ Hic Willelm dedit arma Haroldo/ Hic Willelm venit ad Bagias/ Ubi Harold sacramentum fecit Willelmo duci/ Hic Harold dux reversus est ad Anglicam terram et venit ad Edwardum regem/ Hic Edwardus rex in lecto alloquitur fideles/ et hic defunctus est/ Hic portatur corpus Edwardi regis ad ecclesiam s(an)c(t)i Petri apostoli/ Hic dederunt Haroldo coronam regis/ Hic residet Harold, rex Anglorum/ Isti mirant stellam/
Till bildsidan! (Länken öppnas i nytt fönster.)
Fortsätt läsa ”3.3.2 Bayeuxtapeten: Slaget vid Hastings 1066 (del II)”
3.3.3 Bayeuxtapeten: Slaget vid Hastings 1066 (del III)
Vilhelm bygger en flotta och seglar till England för att med vapenmakt hävda sitt anspråk på Englands krona gentemot Harald. Ett läger befästs vid Hastings.
Hic navis Anglica venit in terram Willelmi ducis/ Hic Willelm dux iussit naves edificare/ Hic trahunt naves ad mare/ Isti portant armas ad naves et hic trahunt carrum cum vino et armis/ Hic Willelm dux in magno navigio mare transivit et venit ad Pevenesae/ Hic exeunt caballi de navibus/ Et hic milites festinaverunt Hestingam ut cibum raperentur/ Hic coquitur caro et hic ministraverunt ministri/ Hic fecerunt prandium/ et hic episcopus cibum et potum benedicit/ Iste iussit ut foderetur castellum at Hestengam/ Hic nuntiatum est Willelmo de Haroldo/ Hic domus incenditur/ Hic milites exierunt de Hestenga et venerunt ad prelium contra Haroldum regem/
Till bildsidan! (Länken öppnas i nytt fönster.)
Fortsätt läsa ”3.3.3 Bayeuxtapeten: Slaget vid Hastings 1066 (del III)”
3.3.4 Bayeuxtapeten: Slaget vid Hastings 1066 (del IV)
Slaget vid Hastings
Hic Willelm dux interrogat Vital, si vidisset Haroldi exércitum/ Iste nuntiat Haroldum regem de exercitu Willelmi ducis/ Hic Willelm dux alloquitur suis militibus, ut prepararent se viriliter et sapienter ad prelium contra anglorum exercitum/ Hic cecidérunt Lewine et Gyrd, fratres Haroldi regis/ hic cecidérunt simul Angli et Franci in prelio/ Hic Odo episcopus báculum tenens confortat pueros/ Hic est Willelm dux/ Hic Franci pugnant et ceciderunt qui erant cum Haroldo/ Hic Harold rex interfectus est et fuga verterunt Angli/
Till bildsidan! (Länken öppnas i nytt fönster.)
Fortsätt läsa ”3.3.4 Bayeuxtapeten: Slaget vid Hastings 1066 (del IV)”
3.4 Ur Comenius lärobok ’Latinkunskapens port’ från 1600-talet
Salvēte puĕri,
discĭte Latīnam linguam,
pulchram et magnifĭcam!
Deus vos iuvābit,
magistri vos amābunt,
alii vos laudābunt.
Ipsi gaudebĭtis! (ur Comenius ’Latinkunskapens port’)
Fortsätt läsa ”3.4 Ur Comenius lärobok ’Latinkunskapens port’ från 1600-talet”
3.5.1 Ur Gesta Romanorum: Filiae tres (del I)
Theodosius in civitāte Romāna regnāvit, imperātor valde potens, qui tres filias pulchras habēbat. Dixit filiae primae: ‘Quantum dilĭgis me?’ Atque illa: ’Certe plus quam me ipsam.’ Ait eī pater: ‘Ideo te ad magnas divitias promovēbo.’ Statim eam dedit regi opulento in uxōrem. Post haec vēnit ad secundam filiam et ait eī: ‘Quantum dilĭgis me?’ Atque illa: ‘Tantum ut me ipsam.’ Imperātor vero eam cuidam duci tradĭdit in uxōrem. Et post haec vēnit ad tertiam filiam et ait eī: ‘Quantum me dilĭgis?’ Atque illa ’Tantum ut vales, neque plus neque minus.’ Ait eī pater: ‘Quia ita est, non ita opulentum marītum habēre debes!’ Tradĭdit eam cuidam comĭti in uxorem.
Fortsätt läsa ”3.5.1 Ur Gesta Romanorum: Filiae tres (del I)”
3.5.2 Ur Gesta Romanorum: Filiae tres (del II)
Accĭdit post haec, quod imperātor Theodosius bellum contra regem Aegypti habēbat. Et rex imperatōrem de imperio fugābat. Imperātor scripsit littĕras anŭlo suo signātas ad primam filiam suam, – ea quae dixerat, quod patrem suum plus quam se ipsam dilexit, – ut eī succurrĕret in sua necessitāte, quia de imperio expulsus erat. Filia, cum has littĕras eius legisset, viro suo regi casum primo narrābat. Ait rex: ‘Oportet, ut succurrāmus eī in hac sua magna necessitāte. Colligĕre exercĭtum volo et libenter adiuvābo eum’. Ait illa: ’Id non potest fiĕri sine magnis expensis. Suffĭcit, quod eī concedāmus quinque milĭtes qui cum eo se coniungant, quamdiu est extra imperium suum’. Et sic factum est. Filia patri rescripsit, quod aliud auxilium ab ea habēre non posset nisi quinque milĭtes.
Fortsätt läsa ”3.5.2 Ur Gesta Romanorum: Filiae tres (del II)”
3.5.3 Ur Gesta Romanorum: Filiae tres (del III)
Imperātor, cum hoc audivisset, fuit valde tristis et intra se dicēbat: ’Heu mihi, tota spes mea erat in prima filia mea, quia dixit quod plus me dilexit quam se ipsam, et propter hoc ad magnam dignitātem eam promōvi’. Scripsit statim secundae filiae, – ea quae dixĕrat: Tantum te dilĭgo quantum me ipsam – , ut succúrrĕret eī in tanta necessitāte. Sed illa, cum id audivisset, viro suo denuntiābat et eī consiliāvit, ut nihil aliud Theodosio concedĕret nisi cibum et vestes, quamdiu vivĕret. De hoc littĕras patri suo rescripsit.
Imperātor, cum hoc audivisset, fuit valde tristis dicens: ‘Deceptus sum per duas filias. Iam temptābo tertiam, quae mihi dixit: Tantum te dilĭgo, quantum vales.’ Littĕras scripsit filiae, ut eī succurrĕret in tanta necessitāte, et narrāvit quomŏdo sorōres eī respondēbant. Tertia filia, cum vidisset inopiam patris sui, ad virum suum dixit: ‘Domĭne mi reverende, mihi succurre in hac necessitāte. Iam pater meus expulsus est ab hereditāte sua.’ Ait eī vir eius: ‘Quid vis tu ut faciam?’ At illa: ‘Volo ut exercĭtum collĭgas; cum eo debella inimīcum!’
Fortsätt läsa ”3.5.3 Ur Gesta Romanorum: Filiae tres (del III)”
3.5.4 Ur Gesta Romanorum: Filiae tres (del IV)
Ait comes: ‘Voluntātem tuam adimplēbo’. Statim collēgit magnum exercĭtum et cum imperatōre abĭit ad bellum. Victoriam obtinuit et imperatōrem in imperio eius posuit. Tunc ait imperātor: ‘Benedicta hora, in qua genui filiam meam minĭmam. Eam minus aliis filiābus dilexi, sed mihi in magna necessitāte succurrit et aliae filiae meae defecērunt. Propter id totum imperium relinquĕre volo post decessum meum filiae meae tertiae.’ Et sic decrēvit.
Post decessum patris filia tertia regnāvit.
Fortsätt läsa ”3.5.4 Ur Gesta Romanorum: Filiae tres (del IV)”
3.6 Ur Gesta Romanorum: Quae est veritas?
I Gesta Romanorum har till kärnan av episoder ur den romerska historien fogats texter av underhållande karaktär. En sådan är följande.
Erat quondam miles, qui habuit uxōrem suam suspectam quod plus alium diligĕret quam ipsum. Saepe ab uxōre sua quaesīvit, si verum esset id, quod in corde concipĕret. Sed illa negāvit, dicens quod nullum alium tantum ut maritum dilígĕret. Sed miles dictis eius non credĭdit. Adĭit ad clerĭcum perītum et orāvit, ut de hac re veritātem eī ostendĕret.
Clerĭcus ait: ’Hoc non possum, nisi domĭnam videam’. Miles ait eī: ‘Rogo te ut hodie mecum edas et ego te collocābo ad uxorem meam ad mensam, ut eius notitiam habeas’. Clerĭcus acceptāvit et ad domum milĭtis venit. Ad domĭnam est collocātus. Finito prandio clerĭcus coepit cum domĭna privāta colloquia habere de diversis negotiis. Tenens manum domĭnae pulsum tetĭgit. Deinde fecit sermōnem de eo viro, de quo erat scandalizāta, et statim pro magno gaudio pulsus incēpit velocĭter movēri, quamdiu de eo erat sermo. Clerĭcus, cum hoc percepisset, fecit sermōnem de viro eius. Statim pulsus decrēvit in velocitāte. Ex hoc percēpit clerĭcus, quod domĭna alium plus dilexit quam proprium marītum.
3.7.1 Ur Carmina Burana: Cygnus miser
En av sångerna handlar om en svan och om livets förgänglighet.
Olim lacus coluĕram,
olim pulcher exstitĕram,
dum cygnus ego fuĕram.
Miser, miser,
modo niger
et ustus fortĭter.
Girat, regīrat garcĭfer,
me rogus urit fortĭter,
propīnat me nunc dapĭfer.
Miser, miser,
modo niger
et ustus fortĭter.
Nunc in scutella iaceo
et volitāre nequeo
dentes frendentes video.
Miser, miser,
modo niger
et ustus fortĭter.
3.7.2 Ur Carmina Burana: In taberna quando sumus
In taberna quando sumus,
non curamus, quid sit humus,
sed ad ludum properamus,
cúï semper insudamus.
Quid agatur in taberna,
ubi nummus est pincerna,
hoc est opus ut quaeratur.
Sed quid loquar, audiatur!
Quidam ludunt, quidam bibunt,
quidam indiscrēte vivunt.
Sed in ludo qui morantur,
in his quidam denudantur,
quidam ibi vestiuntur,
quidam saccis induuntur.
Ibi nullus timet mortem,
sed pro Baccho mittunt sortem!
Fortsätt läsa ”3.7.2 Ur Carmina Burana: In taberna quando sumus”
3.8 Ur Versio Vulgata: Bonus Samaritanus
En laglärd sade till Jesus: Vem är min nästa? På den frågan svarade Jesus:
Homo quidam descendēbat ab Ierusalem in Iericho et incĭdit in latrōnes, qui etiam despoliavērunt eum; et plagis imposĭtis abiērunt semivīvo relicto. Accĭdit autem, ut sacerdos quidam descendĕret eādem via; et viso illo praeterĭit. Similĭter et levīta, cum esset secus locum et vidēret eum, pertransĭit. Samaritānus autem quidam iter faciens vēnit secus eum; et videns eum misericordia motus est. Et appropians alligāvit vulnĕra eius infundens oleum et vinum; et impōnens illum in iumentum suum duxit in stabŭlum et curam eius egit. Et altĕra die protŭlit duos denarios et dedit stabulario et ait: ’Curam illīus habe; et quodcumque supererogavĕris, ego reddam tibi, cum rediĕro’. Quis horum trium videtur tibi proximus fuisse illi, qui incidit in latrones? At Legisperitus dixit: Qui fecit misericordiam in illum. Et ait illi Iesus: Vade et tu fac similiter.
4.1.1 Caesars beskrivning av Britanniens form och yta (del I)
Insŭla naturā est tríquetra, cuius unum latus est contra Galliam. Huius latĕris alter angŭlus, qui est ad Cantium, ad orientem solem spectat, alter inferior angŭlus ad merídiem. Hoc latus pertĭnet circĭter milia passuum quingenta.
Altĕrum latus vergit ad Hispaniam atque occidentem solem; qua ex parte est Hibernia, dimidio minor (ut existimatur) quam Britannia. In medio cursu est insŭla, quae appellātur Mona; complūres praeterea minōres insŭlae propinquae esse existimantur; de eis insŭlis multi dicunt ibi esse noctem dies continuo
Fortsätt läsa ”4.1.1 Caesars beskrivning av Britanniens form och yta (del I)”
4.1.2 Caesars beskrivning av Britanniens form och yta (del II)
Forts.
triginta sub bruma. Huius latĕris longitūdo est, ut Britanni narrant, septingentōrum milium passuum.
Tertium latus est contra septentriōnes; cui parti nulla est obiecta terra, sed eius latĕris angŭlus maxime ad Germaniam spectat. Hoc latus octingenta milia passuum in longitudĭnem esse existimātur.
Ex incŏlis sunt humanissĭmi, qui Cantium incŏlunt; non multum a Gallĭca consuetūdĭne diffĕrunt. Interiōres Britanni frumenta non serunt sed lacte et carne vivunt pellibusque sunt vestīti. In pugna omnes Britanni vitro se inficiunt, quod caeruleum effĭcit colōrem; hoc horridiōres sunt aspectu et habent omnem partem corpŏris rasam praeter caput et labrum superius.
Fortsätt läsa ”4.1.2 Caesars beskrivning av Britanniens form och yta (del II)”
4.2 Vale, puella!
Vale, puella! Iam Catullus obdúrat
nec te requiret nec rogabit invítam:
at tu dolebis, cum rogaberis núlla.
Scelesta, vae te! Quae tibi manet víta?
Quis nunc t(e) adibit? Cui videberis bélla?
Quem nunc amabis? Cuius esse dicéris?
Quem basiabis? Cui labella mordébis?
At tu, Catulle, destinatus obdúra! Fortsätt läsa ”4.2 Vale, puella!”
4.3 Odi et amo
Odi et amo. Quare id faciam, fortasse requiris.
Nescio, sed fieri sentio et excrucior.
4.4 Inledningen till första talet mot Catilina
Quousque tandem abutēris, Catilina, patientia nostra?
Quam diu etiam furor iste tuus nos elūdet?
Quem ad finem sese effrenāta iactābit audacia?
Nihilne te nocturnum praesidium Palatii,
nihil urbis vigiliae,
nihil timor popŭli,
nihil concursus bonōrum omnium,
nihil hic munitissimus habendi senatus locus,
nihil horum ora vultusque movērunt?
Patēre tua consilia non sentis?
Fortsätt läsa ”4.4 Inledningen till första talet mot Catilina”
4.5 Ett brev till hustrun Terentia
Tullius salutem Terentiae suae dicit
In Tusculānum nos ventūros esse putāmus aut Nonis aut postridie. Ibi fac ut sint omnia parāta (plures enim fortasse nobiscum erunt, et, ut arbĭtror, diutius ibi commorabĭmur); si labrum in balineo non est, fac ut sit, item cetĕra, quae sunt ad victum et ad valetudĭnem necessaria. Vale. Kal(endis) Octobr(ibus)
(Ad familiares XIV, 20, skrivet år 47 f.Kr)
4.6.1 Cicero Attĭco sal. (del I)
O hospĭtem mihi tam gravem! Sed fuit periucunde. Cum secundis Saturnalibus ad Philippum vespĕre venisset, villa ita complēta militĭbus est, ut vix vacāret triclinium, ubi cenatūrus ipse Caesar esset; quippe homĭnum MM. Sane sum commōtus, quid futūrum esset postridie; at mihi Barba Cassius subvēnit, custōdes dedit. Castra in agro; villa defensa est. Ille tertiis Saturnalibus apud Philippum ad horam septĭmam erat nec quemquam admīsit; ratiōnes opīnor cum Balbo. Inde ambulāvit in litŏre.
4.6.2 Cicero Attico sal. (del II)
(Caesar nu hos Cicero)
Post horam octāvam in balneum. Tum audīvit de Mamurra; vultum non mutāvit. Unctus est, accubuit. Et ēdit et bibit sine timōre et, si quaeris, libenter. Praeterea tribus tricliniis liberti et servi eius copiose accepti sunt. Quid multa? Homo visi sumus. Hospes tamen non is, cui dicĕres: “Amābo te, eōdem ad me, cum revertēris.” Semel satis est.
Puteolis se aiebat unum diem futurum esse, alterum ad Baias. Habes hospitium, odiosum mihi, dixi, non molestum. Ego paulisper hic, deinde in Tusculānum.
4.7.1 Ur kejsar Augustus självbiografi (del I)
Augustus redovisar bl.a. delar av sin byggnadsverksamhet i Rom och sin frikostighet mot folket. Vi läser på latin:
Forum Iulium et basilĭcam Iuliam, quae fuit inter aedem Castŏris Pollucísque et aedem Saturni, perfēci. Duo et octoginta templa deōrum in urbe consul sextum refēci. Consul septĭmum Viam Flaminiam ab urbe Arimĭnum refēci. Martis Ultōris templum forumque Augustum feci. Theātrum Marci Marcelli ad aedem Apollĭnis in solo a privātis empto feci. – – –
Ter munus gladiatorium dedi meo nomĭne. Bis athletārum spectacŭlum popŭlo praebui meo nomĭne. Ludos feci meo nomĭne quater, aliōrum magistratuum nomine ter et vicies. Venatiōnes bestiārum Africanārum in Circo aut in foro aut in amphitheātris popŭlo dedi sexies et vicies.
Fortsätt läsa ”4.7.1 Ur kejsar Augustus självbiografi (del I)”
4.7.2 Ur kejsar Augustus självbiografi (del II)
Augustus berättar också om sin utrikespolitik
Omnium provinciārum popŭli Romāni fines auxi. Pacāvi Gallias et Hispanias provincias et Germaniam, a Gadĭbus ad ostium Albis flumĭnis. Classis mea per Oceănum ab ostio Rheni ad solis orientis regiōnem usque ad fines Cimbrōrum navigāvit, quo nullus Romānus ante id tempus adiit. Meo iussu ducti sunt duo exercĭtus fere eōdem tempŏre in Aethiopiam et in Arabiam.
Ad me ex India legatiōnes saepe missae sunt, non visae ante id tempus apud quemquam ducem Romanorum.
Fortsätt läsa ”4.7.2 Ur kejsar Augustus självbiografi (del II)”
4.8 Horatius II:10 Några råd till min käre Licinius
| Rectius vives, Licini, neque altum semper urgendo neque, dum procellas cautus horrescis, nimium premendo litus iniquum. |
Bättre kurs, Licinius, väljer du, om du ej jämt dig håller på djupet ute eller, rädd för stormen, styr alltför nära farliga stranden. |
| Auream quisquis mediocritatem diligit, tutus caret obsolete sordibus tecti, caret invidenda sobrius aula. |
Den som valt den gyllene medelvägen, undgår trygg att pröva den hemska kojans smuts, och klok han avstår från slottsgemak, som blott väcker avund. |
| Saepius ventis agitatur ingens pinus, et celsae graviore casu decidunt turres, feriuntque summos fulgura montes. |
Oftare den väldiga pinjen skakas utav vinden, och med ett tyngre fall de höga tornen störtar. De högsta bergen träffas av blixten. |
| Sperat infestis, metuit secundis alteram sortem bene praeparatum pectus. Informes hiemes reducit Iuppiter, idem |
Den som väl sig rustat med vishets pansar räds i medgång, hoppas i motgång lyckans växling. Om ock Juppiter* mulna vintrar ger, han dem också |
| summovet. Non, si male nunc, et olim sic erit; quondam cithara tacentem suscitat Musam neque semper arcum tendit Apollo*. |
skingrar. Trycker sorgen dig nu, ej alltid blir det så: med lyran Apollo stundom livar tysta sångmön och spänner icke bågen beständigt. |
| Rebus angustis animosus atque fortis appare! Sapienter idem contrahes vento nimium secundo turgida vela. |
Visa dig i farorna stark och tapper! Men se också till att, om alltför kraftig medvind gynnar färden, du visligt revar svällande seglen! |
4.9.1 En kanalfärd på Fossa Augusti (del I)
På sin väg från Capua till Rom har resenärerna kommit till Sinuessa.
Quintus et Marcus postĕro die iter per Sinuessam fecērunt, ubi primum vidērunt mare Tyrrhēnum; denĭque Fundos venērunt, ubi noctem peregērunt.
Cum Fundis discessissent, vespĕri Feroniam pervenērunt, unde per fossam navigabĭlem lintre iter erat faciendum. Oppĭdum erat nautis et cauponĭbus plenum. Quanta convicia erant inter viatōres nautasque! “Huc appelle lintrem! Propius, propius, ne in aquam decidāmus! Quid? trecentos insertūrus es? Lintrem demerges, imprŏbe! Ohe, iam satis est!” Sic tota hora abĭit. Ubi tandem viatōres conscendērunt, mula secundum ripam repĕre coepit muliōne cantante.
4.9.2 En kanalfärd på Fossa Augusti (del II)
Forts.
Sed mali culĭces palustresque ranae viatoribus somnum ademērunt. Tandem mulio, vino fessus, dormīre voluit. Mulam emīsit, ut pascĕret, et retinacŭla ad saxum religāvit supinusque stertit. Iam dies adĕrat, cum viatōres expergiscebantur et sentiēbant lintrem non procedĕre. Statim cerebrōsus quidam prosiluit ac mulionis tergum fuste dolāvit. Viatores quarta demum hora ad Forum Appii exposĭti sunt.
Quintus et Marcus equis conscensis Romam via Appia profecti sunt. Utrimque clarōrum civium tumŭli, monumenta, statuae erant. Ad portam Capēnam omnĭbus erat descendendum ab equis et raedis. Per vias enim urbis equis raedisque vehi die non licēbat.
Fortsätt läsa ”4.9.2 En kanalfärd på Fossa Augusti (del II)”
4.10 Ur Martialis epigramböcker
Paula och Priscus (IX:5)
Nubĕre vis Prisco. Non miror, Paula. Sapisti.
Ducĕre te non vult || Priscus. Et ille sapit.
Fördelen med mitt lantställe, käre Linus (II:38)
Martialis hade en vingård vid Nomentum två mil nordost om Rom.
Quid mihi reddat ager, quaeris, Line, Nomentanus?
Hoc mihi reddit ager: || te, Line, non video.
Gåva och gengåva (VII:3)
Martialis vill uppenbarligen inte byta böcker med Pontilianus.
Cur non mitto meos tibi, Pontiliāne, libellos?
Ne mihi tu mittas, || Pontiliāne, tuos.
Tucca, jag ger dig inte min diktsamling (VII:77)
Exĭgis, ut nostros donem tibi, Tucca, libellos.
Non faciam: nam vis || vendĕre, non legĕre.
En upphovsrättsfråga (I:38)
Quem recĭtas, meus est, o Fidentīne, libellus.
Sed male cum recĭtas, || incĭpit esse tuus
Läkarna – ett skrå som man skämtade om (I:47)
Nuper erat medĭcus, nunc est vespillo Diaulus;
quod vespillo facit, || fecĕrat et medĭcus.