3.6 Ur Gesta Romanorum: Quae est veritas?

I Gesta Roma­no­rum har till kärnan av epi­soder ur den romerska histo­rien fogats texter av underhål­lande karaktär. En sådan är följande.

Erat quondam miles, qui habuit uxōrem suam suspectam quod plus alium diligĕret quam ipsum. Saepe ab uxōre sua quaesīvit, si verum esset id, quod in corde concipĕret. Sed illa negāvit, dicens quod nullum alium tantum ut maritum dilígĕret. Sed miles dictis eius non credĭdit. Adĭit ad clerĭcum perītum et orāvit, ut de hac re veritātem eī ostendĕret.
Clerĭcus ait: ’Hoc non possum, nisi domĭnam videam’. Miles ait eī: ‘Rogo te ut hodie mecum edas et ego te collocābo ad uxorem meam ad mensam, ut eius notitiam habeas’. Clerĭcus acceptāvit et ad domum milĭtis venit. Ad domĭnam est collocātus. Finito prandio clerĭcus coepit cum domĭna privāta colloquia habere de diversis negotiis. Tenens manum domĭnae pulsum tetĭgit. Deinde fecit sermōnem de eo viro, de quo erat scandalizāta, et statim pro magno gau­dio pulsus incēpit velocĭter movēri, quamdiu de eo erat sermo. Clerĭcus, cum hoc percepisset, fecit sermōnem de viro eius. Statim pulsus decrēvit in   velocitāte. Ex hoc per­cēpit clerĭcus, quod domĭna alium plus di­lexit quam proprium marītum.

quondam en gång accepto 1 gå med på
miles, milĭtis soldat, ’riddare’ finio 4 (finis, is slut) sluta
uxor, ōris F hustru prandium, i N måltid
suspectus, a, um quod misstänkt för att (misstänkte hustrun för) coepi, coepisse jag började
alius, alia, aliud annan privātus, a, um enskild
dilĭgo, dilexi, dilectum 3 älska collóquium, i N samtal
ipse, ipsa, ipsum (han) själv, gen. ipsíus dat. ipsi diversus, a, um olik
saepe ofta negotium, i N syssla, affär, sak
quaero, quaesīvi, quaesītum fråga, söka få veta; ab av teneo, tenui, tentum 2 hålla
verus, a, um sann manus, us F hand
cor, cordis N hjärta pulsus, us M puls, jfr pello, pepŭli, pulsum 3 slå
concipio, concepi, conceptum 3B ta upp, fånga, ana tango, tetĭgi, tactum 3 röra, här   ’känna på’, jfr kontakt
nego 1 förneka deinde därpå
dicens quod sägande att; i klassiskt latin följs dico av ack. m. inf.! vir, viri M man
nullus, a, um ingen, jfr noll sermo, ōnis M tal, eng. sermon; sermonem facere de låta talet falla på
tantum ut så mycket som de quo ’för vars skull’
dictum, i N yttrande, ord scandalizātus, a, um misstänkt
credo, credĭdi, crédĭtum 3 tro,   följs av dat. statim strax
ádeo, ádĭi, ádĭtum 3 gå (till) pro (prep. m. abl) för… skull, till följd av
clerĭcus, i M präst, klerk gaudium, i N glädje
perītus, a, um kunnig incipio, incēpi, inceptum 3B börja
oro 1 bedja velocĭter (adv. till velox) snabbt
verĭtas, ātis F sanning moveo, movi, motum 2 röra
ostendo, ostendi, ostentum 3 visa, jfr ostentativt quámdiu så länge som  
domĭna, ae F hustru, fru per-cipio, per-cēpi, per-ceptum 3B förstå, perception
rogo be de-cresco, de-crēvi, de- crētum 3 avtaga, jfr crescendo
hodie idag velocĭtas, ātis F snabbhet
mecum = cum me quod ’att’ efter percepit, jfr dico
ĕdo, ēdi, esum 3 äta proprius, a, um egen
cóllŏco 1 placera, ad vid marītus, i M make
notitia, ae F kännedom